سون باند

معرفی گنبد کبود مراغه از بناهای تاریخی

یکی از شهرهای شناخته شده و تاریخی در استان آذربایجان شرقی، شهر مراغه می باشد. این شهر دارای جاذبه های بسیاری همچون گنبد کبود مراغه، رصد خانه مراغه و … می باشد. گنبد کبود مراغه از بناهای تاریخی این شهر محسوب می شود که تاریخ مربوط به دوره آن همچنان در هاله ای از شک و بحث است. عده ای آن را مربوط به دوره مغول می دانند و برخی آن را مربوط به زمان قبل از هلاکوخان می دانند، و حتی به نام آرامگاه مادر هلاکوخان هم شناخته می شود. در ادامه بیشتر با این بنای تاریخی قرن ششم آشنا خواهیم شد.

مراغه را بشناسیم
شهرستان مراغه از شهرهای استان آذربایجان شرقی می باشد که بعد از تبریز که مرکز آذربایجان شرقی است، بزرگترین شهر این استان محسوب می شود. مراغه شهری سرسبز و مملو از درختان قدیمی می باشد. شهر مراغه از شهرهای کوهستانی می باشد از این رو دارای زمستان هایی سرد و تابستان هایی مطبوع و معتدل و خنک می باشد. شهر مراغه را می توان از شهرهای تاریخی ایران دانست دارای بناهای تاریخی معروفی می باشد که نشان از قدمت و اهمیت این شهر دارد. از مهمترین آثار و بناهای تاریخی این شهر می توان به گنبد کبود مراغه اشاره کرد. این بنا در میان شهر قرار دارد و خارج از شهر نیست و به راحتی شما می توانید با گشت زنی در شهر به این بنا سر بزنید.

مراغه از شهرهای آذربایجان شرقی می باشد و دارای گنبدهای شناخته شده ای است

مراغه شهر گنبدهای تاریخی
اگر به شهر مراغه بروید در جای جای این شهر می توانید آثار تمدن و بناهای تاریخی آن را ملاحظه کنید. این شهر طبق اسناد تاریخی دارای هفت گنبد تاریخی می باشد که متاسفانه از این هفت گنبد تنها چهار گنبد باقی مانده است که آنها هم نیاز به مراقبت و بازسازی بسیاری دارند. این چهار گنبد هم به نوبه خود نمونه های شاهکاری از معماری می باشند. گنبد کبود، گنبد سرخ، برج مدور و گنبد غفاریه می باشد. قدیمی ترین گنبد، گنبد سرخ می باشند که قدمتی 900 ساله دارد و سبک معماری آن آذری است و از نظر آجرکاری می توان گفت شاهکار معماری در جهان محسوب می شود.

  گنبد مراغه از بناهای دوره? سلجوقیان می‌باشد

گنبد کبود مراغه هم از بناهایی است که از نظر زیبایی نسبت به دیگر گنبدها برتر می باشد و در کنار آن برج مدور قرار گرفته است که یادگار دوران سلجوقی می باشد. چهارمین گنبد، گنبد غفاریه می باشد که در اواخر دوره ایلخانی و زمان حکومت ابوسعید بهادرخان در مراغه ساخته شده است. هر یک از این بناها دارای ویژگی ها و معماری خاصی است و تاریخچه عظیمی را با خود به همراه دارد و یادگاری از دوران کهن ایران می باشند. در این مقاله می خواهیم درباره یکی از این گنبدها، یعنی گنبد کبود بیشتر صحبت کنیم و به توصیف آن بپردازیم تا بیشتر با این شاهکار زیبایی معماری دوران سلجوقی آشنا شویم.

هدف از ساخت گنبد ها چه بود؟
در دوره های پس از ورود اسلام به ایران آرامگاه های افراد مهم، مانند اولیای مذهبی، شاهان، افراد مشهور را به شیوه ای خاص بنا می کردند تا این افراد از دیگر افراد جامعه شناخته شوند و مقبره آنها به عنوان زیارتگاهی محسوب شود. در دوران سلجوقی (قرن 5-6) ساخت این مقبره ها به اوج خود رسید و مقبره های بسیاری را در شهرهای تحت سلطه خود بنا می کردند. یکی از شهرهایی که دارای مقبره هایی باشکوه می باشد، شهر مراغه است که سازه هایی زیبا که معماری اصیل و خیره کننده ایرانی را درخود جای داده است. این مقبره با نام گنبد امروزه شناخته می شوند و برای مثلا گنبد کبود مراغه را، مقبره مادر هلاکوخان می نامند. دیگر گنبدها هم به همین نحو  مقبره انسان های شناخته شده بین مردم می باشد.

 گنبد کبود ده پهلو است و دارای گنبدی مخروطی بوده که در گذر زمان از بین رفته‌است

تاریخچه مختصری از گنبد کبود مراغه
همانطور که گفته شد، گنبد کبود یکی از آثار مشهور شهر مراغه می باشد. هر بنای تاریخی دارای تاریخچه ای می باشد که حکایت از زمان ساخت و معمار و دوره آن دارد و با خواندن این تاریخچه متوجه می شویم که بنا برای چه منظوری ساخته شده است.

 گنبد کبود مراغه از بناهایی است که از نظر زیبایی نسبت به دیگر گنبدها برتر می باشد

در شهر مراغه پنج مزار مشهور وجود دارد که گنبد کبود سومین آنها می باشد و منتسب به مادر هلاکوخان می باشد که البته چندان از سوی باستان شناسان تایید نشده است و به نقل از مردم از روزگار گذشته تا به امروز به آرامگاه مادر هلاکو شناخته می شود. این سازه، برجی کبود رنگ، به واسطه کاشی کاری های روی آن، می باشد و برای همین هم به این نام شناخته می شود؛ هر چند امروزه از کاشی های اثر زیادی باقی نمانده است. شکل این برج به صورت یک منشور ده وجهی می باشد. کناره های این برج دارای طاق نما همراه با حاشیه کاری و دندانه است و در گوشه های آن پایه هایی مانند ستون قرار دارد. در قسمت بالایی این برج هر طاق نما دارای سه ردیف مقرنس می باشد که کاملا دیده می شود و با کاشی های فیروزه ای که بر دیواره گنبد کار شده است، تزئین شده است. این گنبد نیز مانند دیگر مزارها دارای شبستان و سردابی در میان آن است.

معماری گنبد کبود مراغه چگونه است؟
یکی از دلایلی که باعث می شود سازه ای در دورانی نسبت به دیگر بناها شناخته شده تر باشه، نوع معماری و هنری است که در آن به کار رفته است. در مورد این گنبد هم چون نسبت به بناهای دوره خود زیباتر و خاص تر بوده بیشتر مورد توجه است. حتی برج مدوری در ده متری این گنبد وجود دارد، اما گنبد کبود بیشتر مورد توجه است و شناخته شده می باشد.

  بر روی گنبد کبود مراغه آیات قرآن نوشته شده است

در بخش قبلی اطلاعاتی مختصری در مورد بنا و ساختار آن داده شد، در این بخش بیشتر به جزئیات می پردازیم تا با زیبایی های این بنا بیشتر آشنا شویم. گنبد کبود دارای دو سردابه و یک اتاق اصلی است. همانطور که گفته شد این بنا دارای پایه هایی ستون مانند است که با ترکیبی از آجر و سفال و کاشی های فیروزه ای رنگ با طرح های هندسی آرایش و تزئین شده است. این بنا چون مقبره می باشد مثل بناهای مشابه خود، دارای دو طبقه می باشد. طبقه پایین بخشی است که سرداب نامیده می شود و مخصوص دفن فرد متوفی است و قسمت بالایی یا طبقه بالایی دارای سقف بلندی است، اتاقی تزئین کاری شده با گچبری و کاشی همراه با نوشته هایی می باشد که متاسفانه امروزه گنبد آن فروریخته و بیشتر قسمت های گچبری شده و تزیین ها و نوشته های حک شده روی آن که آیه هایی از قرآن می باشد، نیز از بین رفته است. قبری که در این بنا وجود دارد از حد معمول بزرگتر می باشد.

طبق نقل قول هایی که گفته شده است، نمای داخلی نما بیشتر از کاشی هایی به رنگ فیروزه ای بوده است که امروزه متاسفانه اثری از آنها نیست. به طور کلی در ساخت این گنبد از آجرهای سرخ رنگ و کاشی های فیروزه ای و سنگ های سفید استفاده شده است.

خط نوشته های روی دیواره های گنبد کبود مراغه
یکی از زیبایی هایی که در این گنبد و برج دیده می شود که آثاری از آن به جای مانده ولی متاسفانه بخش اعظم آن از بین رفته است، نوشته هایی از آیات قرآن می باشد که بر روی گچبری های آن روی دیواره ها دیده می شود. این نوشته های دور تا دور در زیر گنبد و در حاشیه پهن با خط نسخ زیبا آیه های سوره 67 ام از قرآن یعنی سوره ملک نوشته شده است. همچنین کلماتی مانند “الله” و “والحمد” با شکل‌ها و صورت های مختلف بر روی دیوار ها نقش بسته است.

گنبد کبود مراغه به دلیل گذر زمان با خرابی های بیشماری روبرو بوده است

بازدید از گنبد کبود مراغه
یکی از ویژگی هایی که گنبد کبود مراغه دارد این است که در محلی که قرار دارد شما می توانید از برج مدور هم دیدن کنید. این گنبد در خارج از شهر قرار ندارد و شما به راحتی می توانید به این مکان تاریخی دسترسی داشته باشید و در بازه زمانی صبح الی عصر از این مکان دیدن کنید و با یکی از باشکوه ترین مقبره ها آشنا شوید. نکته ای وجود دارد، این سازه در گذشته دارای گنبدی مخروطی شکل بوده است که امروزه آن گنبد از بین رفته است و در حال مرمت می باشد که این خود باعث بسته شدن درب ها برای بازدید از این بنا شده است.

بازسازی گنبد کبود مراغه
هر سازه ای، هر چند مقاوم، طی مرور زمان به دلیل تغییرات آب و هوایی و شرایط محیطی و رخدادهای طبیعی با خطر آسیب و خرابی رو به رو می باشد. بناهای قدیمی و تاریخی که عمده مصالح آنها خاک می باشد بیشتر در معرض تخریب هستند. این گنبد هم به دلیل شرایط آب و هوایی و گذر زمان با خرابی های بیشماری روبرو بوده است و عدم رسیدگی به آن، این بنا را با خطر تخریب مواجه کرده است. بازسازی این بنا از سال 1395 شروع شده است اما هنوز مرمت آن به دلایل مختلف به اتمام نرسیده است. از جمله بخش هایی که در دست ساخت و بازسازی است، گنبد مخروطی شکل آن می باشد. به خاطر مرمت این بنای زیبا نزدیک به سه سال است که بازدید کنندگان نمی توانند از این بنا دیدن کنند.